„Walk evenly over the uneven” Buddha
Sukces jest sexy
Jak osiągnąć sukces uczą nas już nie tylko poradniki samorozwoju, filmy odkrywające przed nami „sekret” czy kursy z mniej lub bardziej znanymi guru technologii szczęścia, ale nawet zwykła prasa brukowa głównie poświęca swoją uwagę ludziom sukcesu. Nic w tym dziwnego, nikt nie lubi smaku porażki. Sam Kryszna, główna postać Bhagawadgity, mówi o sobie:
Zwycięstwem jestem, sukcesem i szlachetnością szlachetnych! Bhagawadgita 10.36
Świat jest tańcem
Jednak nie jest nam dane jedynie smakować sukcesy, choć nie chciane i nie planowane spotykają nas też porażki. Jednym z piękniejszych mitycznych przedstawień Śiwy – pierwszego z joginów – jest Shiva Nataraja (Tańczący Śiwa), który w swoim kosmicznym tańcu tworzy i unicestwia wszechświat. Świat jest tańcem Śiwy, ale nie tworzy się on sam, odbywa się on w rytm bębenka damaru. Damaru jest małym dwustronnym bębenkiem, kiedy się nim obraca ciężarki przytroczone do jego korpusu za pomocą sznurka uderzają w membrany wydając dźwięk sukh-duhk (przyjemność-ból). Ten dźwięk symboliczne przestawia parę przeciwieństw – przyjemność i ból. Para ta jest nieodłącznym elementem naszego życia. Nigdy nie spotkałem osoby, która by była zawsze szczęśliwa albo zawsze pełna bólu.
Zetknięcia zmysłów, Kauntejo, chłód, ciepło, ból, rozkosz dają,
Rodzą się, giną, nietrwałe! Znoś je cierpliwie, Bharato!
Kto nimi nie poruszony za jedno ma ból i rozkosz,
Ten, o najlepszy wśród mężów, nieśmiertelności jest godzien. Bhagawadgita 2.14-15
Pogoń i ucieczka
Tak jak te dwa przeciwieństwa są nieodłącznym elementem naszego życia, tak też indyjscy wieszczowie (ryszi) głosili dwie przeciwstawne ścieżki prowadzące przez życie. Pravritti-mārga – aktywną ścieżkę pogoni za własnym sukcesem. Druga ścieżka to nivritti-mārga, droga ascezy i zaprzestania działania, wyrzeczenia się doczesnego świata.
Pravritti-mārga nie daje ostatecznego wyzwolenia a jedynie chwile wytchnienia. Nivritti-mārga jest trudną ścieżką, którą niewielu może podążać. Pierwsza zapewnia tylko przemijający sukces, druga jest dla większości niedostępna.
Trzecia droga
Czy jest jednak jakieś inne wyjście, trzecia droga wolna od trudów skrajnej ascezy a jednocześnie bezpiecznie prowadząca do wyzwolenia?
Aby na to opowiedzieć musimy najpierw przyjrzeć się naturze naszego działania.
Nikt bowiem ani przez chwilę nie pozostaje bezczynny –
Każdego gwałtem do czynu zmuszają siły natury. Bhagawadgita 3.5
Działanie jest aktywnością nakierowaną na jakiś cel, ma przynieść określony owoc (phala). Celem może być zdobycie bogactw (artha), przyjemności (kama), praworządności (dharma) lub wyzwolenia (moksa).
Osiąganie celów jest fundamentalnym elementem naszego życia, pozwala nam nie tylko się rozwijać, ale jest podstawą fizycznego przedawniania. Jest jednak pewien problem. Nawet jeśli uda nam się zrealizować nasze cele, co nie zawsze jest łatwe, bardzo często okazuje się, że nasz sukces nie przynosi tego co obiecuje, spełniania i pełnego zadowolenia. Przyczyna tego stanu jest zasadniczo jedna. Poszukujemy spełnienia tam gdzie go nie ma, w przemijającym świecie.
Przez niepodjęcie działania nie jest się wolnym od czynu,
Przez wyrzeczenie się czynu nie dojdzie się do spełnienia. Bhagawadgita. 3.4
Jesteśmy w paradoksalnej sytuacji. Z jednej strony każdy czyn sprawa, że jesteśmy uwikłani rezultatami naszych działań, a z drugiej strony zaniechanie działania nie przyniesie nam żadnej korzyści.
Karma joga
Kto w czynie widzi bezczynność, kto w bezczynności czyn widzi,
Ten mędrcem jest pośród ludzi, ten w jodze wszelki czyn spełnił! Bhagawadgita 4.18
Nie jesteśmy jednak bezsilni w, tak zdawałoby się, beznadziejnej sytuacji. Istnieje bowiem takie działanie, które nie tylko jest wolne od następstw, ale i przynosi wyzwolenie z wszelkich cierpień. Tajemnica takiego działania to karma-joga. Karma to czyn. Joga oznacza „jarzmo” lub „oddanie się”. Karma-joga jest sztuką działania.
Wyżej wspomniany mędrzec w pełni zaangażowany w sprawy tego świata, jako kochający rodzic, dobry pracodawca, wykwalifikowany pracownik spotyka się z przeciwnościami losu czy problemami dnia codziennego ale dzięki karma-jodze jest jednocześnie wolny i szczęśliwy.
Czyn go nie wiąże ni owoc, radosny wciąż, niezależny,
Choć pogrążony w działaniu, on już niczego nie robi! Bhagawadgita 4.20
Jak twierdzi Bhagawadgita w tym wypadku problemem nie jest “zły świat”, “politycy”, “niedobrzy ludzie”, „zima”, „korki na ulicy”, czy inne nienawistne czynniki. Problemem za to jest nasze podejście do świata i innych osób. Problemem jest to, że mamy oczekiwania, które nigdy nie mogą być spełnione; problemem jest to, że się przywiązujemy do efektów naszych czynów, które nieodmiennie przemijają; problemem jest to, że pragniemy zatrzymać to co musi odejść; problemem jest, że staramy się kontrolować coś, co jest poza naszym zasięgiem. Do żadnej z tych rzeczy nie mamy prawa, bo nie są nasze, podlegają prawom natury. Mamy za to prawo do radosnej aktywności; mamy prawo do wyrażania naszej natury; mamy prawo do kreatywności; mamy prawo do działania!
Do czynu jeno masz prawo, nigdy do jego owocu –
Nie czyń ze względu na owoc i nie popadaj w bezczynność!W jodze mieszkając, czyn spełniaj bez przywiązania, Ardżuno,
Jednaki w zysku i stracie – jednaki stan zwie się jogą! Bhagawadgita 2.47-48
Jak często się zdarza, że to właśnie nasze nastawienie do naszych celów torpeduje ich osiągnięcie? Jak często strach paraliżuje nasze działanie, powoduje, że się mylimy lub popełniamy błędy? Czy nie byłoby pięknie po prostu w skupieniu poświęcić się bezgranicznie naszej pracy, działając tu i teraz? Nie oczekując rezultatów? Nie martwiąc się o efekty? Przy takim nastawieniu, nie tylko praca będzie dla nas przyjemnością, ale i osiągnięcie celu będzie o wiele łatwiejsze.
Działając bez przywiązywania jesteśmy bardziej skuteczni, a przy tym wszystkim jesteśmy WOLNI, nieskrępowani naszymi i innych oczekiwaniami i uprzedzeniami.
Morał
Ni tu, ni na tamtym świecie nie czeka go zguba, Partho.
Nikt bowiem, kto dobrze czyni, nie wpadnie w biedę, mój drogi! Bhagawadgita 6.40
Morał tego tekstu jest nieco przewrotny, ale jakże prawdziwy:
Nawet jeśli wasze życie nie będzie pasmem spektakularnych sukcesów dzięki karma-jodze zawsze będziecie wolni i szczęśliwi. A czyż nie pragniemy sukcesów aby być wolnymi i szczęśliwymi?
Jeśli tekst ci się spodobał możesz go w duchu karma-jogi polubić, zalajkować i polecić innym 😉
Wszystkie cytaty Bhagawadgity w przekładzie Anny Rucińskiej.
Dodaj komentarz